Aflevering 4 Onze Taal

Taal is continu in verandering, ook al hebben we vaste spellingregels. Wat is taal precies, wat hoort ook bij taal? (eigen foto: scheurkalender uitspraak Loesje) Volledig transcript Dit is de podcast 'Evenwicht, je leven'. De podcast over ons evenwicht in de breedste zin van het woord. En in deze podcast vertel ik over ons evenwicht, over míjn evenwicht. Maar ook over al die dingen die mij bezighouden. En daarvoor gebruik ik mijn stem en vind de woorden die ik wil delen met jou! Dit is seizoen 9, aflevering 4: Onze taal. Je luistert naar Paula Hijne. Ik deel allerlei woorden met jou. Die hoor jij, die versta jij. Je hebt daar misschien wel beelden bij. Dit gaat dus, deze aflevering, gaat over taal. Dat is naar aanleiding van een uitspraak van Loesje. En die gaat zo: Taal groeit. Taal ademt. Taal vindt altijd een weg. Ja, taal. Ik beheers alleen de Nederlandse taal. En ik kan ook een beetje Nederlands met gebaren. Maar ook dan gaat het om Nederlandse gebaren. Ik ken geen Engelse gebaren, geen Amerikaanse, geen Indonesische gebaren. Ik ken alleen maar de Nederlandse gebaren. Ik denk vaak in woorden en volgens mij dan minder in beelden. En toch zal het ook wel andersom zijn. Dan is er eerst een beeld, waarna ik dan de woorden zoek en vind, die het beeld dan weer woorden geeft, die het helderheid geeft, zodat ik dat beeld kan duiden. Zou ik ook alleen beelden hebben in mijn hoofd waar geen woorden bij passen? Volgens mij is dat onmogelijk. In dromen zijn er alleen beelden en gevoelens. Of droom ik ook in woorden? Dat weet ik eigenlijk niet precies. Taal vindt altijd een weg. Ja, dat vind ik ook dat het eigenlijk helemaal klopt, wat Loesje dan heeft opgeschreven. Op welke manier dan ook. Want in de communicatie is er altijd taal aanwezig, want communicatie is het gebruik maken van taal. En ook gebarentaal dat is een beeldtaal en al worden er geen letterlijke woorden gesproken bij echte gebarentaal, de NGT, Nederlandse gebarentaal, toch is dat communiceren met ..ehm.. gebaren, dat is ook een taal. Het heet ook niet voor niets gebarentaal. En toch ben ik daar langer over na gaan denken van, hoe zit dat nou precies met die taal? Als je nou kijkt naar de kunst, het maken van kunst. Dan hoef je toch niet per se taal bij te gebruiken? Sowieso iets maken, bijvoorbeeld eten klaar maken, dat kan volgens mij ook allemaal zonder taal. Je hoeft dus niet overal woorden op te leggen. Als je iets eet, maakt het helemaal niet uit of het woord ‘appel’ is. Je kunt die appel gewoon eten, zonder het woord ervoor te gebruiken. En ik had dat nooit eerder zo bekeken. Pas toen ik bezig was om na te denken over taal, kom ik op dit soort gedachten. En als ik kook, zonder recept, dan doe ik dat op gevoel, op ervaring ook en zo. En zo ook het toevoegen van kruiden. En dan maakt het niet uit of het kerriepoeder heet of dat het kurkuma is of dat het een mengsel is van allerlei kruiden. De naam zegt iets over het product, maar de naam die heb ik niet nodig om dan dat kruid toe te voegen. Ik kan gewoon die kerrie toevoegen, tijdens het koken. En als ik kijk naar de andere dingen die ik doe, bijvoorbeeld haken. Dat haken vind ik ook heel leuk, met katoen of wol. En de soort steek die ik dan maak, die heeft een naam. Maar ook zonder de juiste naam ervoor, kan ik die steek gewoon gebruiken tijdens het haken. Ik kan zelfs een steek bedenken waarvan ik niet eens weet dat er een naam voor bestaat. Gewoon een fantasiesteek. En als ik dat maar continu herhaal, dan kan ik dat gewoon doen. En volgens mij is het ook zo bij kleuren. Alle kleuren die hebben een naam, maar ook zonder de naam, kan ik wel gebruik maken, gewoon, van die kleuren. En het gekke is, ik zal zelf altijd de naam van de kleur of het ingrediënt, zal ik altijd in mijn hoofd benoemen. En dat komt gewoon omdat ik altijd in taal denk! En als het taalgebied in de hersenen beschadigd is door uitval, door een bepaalde ziekte, door een infarct, dan kan ik nog steeds -volgens mij- iets lekkers koken of iets kleuren of iets maken met mijn handen, want daar heb ik dus niet die woorden per se voor nodig. Alleen creatief schrijven, dat lukt dan natuurlijk niet meer, want creatief schrijven heeft natuurlijk álles met taal te maken. Dan gaat het om letters en woorden en zinnen, om daar teksten van te maken. En ook al zou ik dan de vorm van de letter na kunnen maken, als ik geen taal meer tot mijn beschikking heb, dan hebben al die letters helemaal geen betekenis meer. En ik zou nog steeds klanken kunnen maken, maar zonder taal is het onduidelijk hoe een bepaalde combinatie letters een woord vormen en wat dat dan betekent. En ik vraag me ook af, zou ik zonder taal kunnen zingen? Volgens mij kan dat gewoon. Allerlei klanken, daar kan je gewoon melodieën mee maken en dan hoeft het niets te betekenen, dus volgens mij kun je wel zingen zonder dat daar woorden aan te pas komen. Maar zonder taal, dan blijven alleen die beelden over. Beelden die misschien wel herkend worden, omdat er toch een ervaring aan zit, maar dan zonder dat het een woord is en zonder dat je er de betekenis achter weet. Maar voor mij is dat nauwelijks voor te stellen hoe zoiets precies werkt. Het lijkt me ook moeilijk om dat na te vragen bij mensen als taal als uiting niet meer mogelijk is. Want ja, hoe vertel je dat dan? Want vertellen doe je natuurlijk met woorden. Taal groeit. Taal ademt. Taal vindt altijd een weg. Taal ja, spelen met taal, dat doe ik natuurlijk heel graag hè! Als je al langer naar deze podcast luistert, dan heb je al veel vaker gehoord dat ik betekenis aan bepaalde woorden geef, aan bepaalde gedachtes geef, net weer op een andere manier dan hoe jij dat bedacht had of hoe een ander daarover denkt. En spelen met taal doe ik dan wel heel vaak met woorden. En al mijn gedachten zijn dan beelden dus, met daar die woorden toch bij. Als ik iets bedenk om te maken, dan komen daar altijd wel weer woorden bij, al gaat het maar om het materiaal wat ik wil gaan gebruiken, de voorwerpen die daarvoor nodig zijn om iets te maken, dan benoem ik in mijn hoofd toch dat materiaal of dat ding, de schaar, ..ehm.. de pen. En ook als ik een idee heb om een presentatie te geven, dan gaat het ook altijd over wat ik zeg. En wat ik wil doen. En ook daar gebruik ik natuurlijk steeds woorden voor. Dus een leven zonder taal, lijkt mij onmogelijk om heel bewust bezig te zijn. En zelfs als ik alles in gebaren zou doen, en met mimiek, dan is het steeds een vertaling van wat ik denk, wat ik wil, wat ik bedoel. Ja, en het is ook niet voor niets natuurlijk gebarentaal. Maar taal vindt altijd een weg. Ja, dat denk ik ook dat dat zo is. Ik kan me dus niet voorstellen hoe het leven zou zijn zonder taal. En dat is best vreemd, want ik kan me wel een voorstelling maken hoe het is om blind te zijn of doof te zijn. Alleen tegelijkertijd doof en blind zijn, dat is weer niet mogelijk - dat gaat mijn voorstellingsvermogen te boven. Hoewel, ietsjepietsje weet ik een beetje hoe dat is. Ehm.. gelukkig kan ik er ook over lezen. Ik heb pasgeleden daar ook een boek over gelezen van iemand met het syndroom van Usher die dus langzamerhand steeds minder gaat zien en ook steeds minder gaat horen. Haar voorland is ook, dat op een gegeven moment de hele, het hele zicht en het hele gehoor ook is weggevallen. Dan weet ik niet hoe je dan in de wereld staat. Hoewel zij wel heeft geleerd taal te gebruiken en woorden te gebruiken, dus ze heeft wel bepaalde beelden waar allerlei woorden bij horen. Maar weer even terug naar mezelf dan. Ehm.. zonder taal, hoe zou ik dan boodschappen doen? Nou denk ik dat als je door de winkel loopt, dan kan je aan de hand van wat je ziet, kun je toch een keuze maken. En kun je dat dan meenemen. Want van veel spullen, dan zie je al wat het is. Alle groenten en fruit. En anders zitten er plaatjes op, op verpakkingen. En de herinnering aan hoe iets smaakt, hoe de geur is, hoe je het klaar maakt dan, kan allemaal zonder de taal die je ervoor nodig hebt. Dus volgens mij kun je best boodschappen doen zonder taal. Alleen ja, niet het lijstje natuurlijk. Als je een lijstje, een boodschappenlijstje maakt, dan heb je weer woorden nodig om het op te schrijven. Tenzij je dat natuurlijk weer met foto's zou doen! Als je foto's van het product maakt wat je nodig hebt, dan kun je dat lijstje meenemen. Maar hoe zit het dan met getallen? Getallen dat is ook een soort van taal. En hoe ga je dan afrekenen? Als je dus contant moet afrekenen, dan heb je het nodig dat je weet hebt van de getallen - dus cijfers en het geld dus begrijpt. Dan is het wel makkelijk als je kunt pinnen met een pinpas en je hoeft die alleen maar tegen het apparaat aan te houden. Dan heb je weer geen woorden nodig en ook geen getallen. Tenzij je natuurlijk toch de pincode moet invoeren. Er zijn mensen die analfabeet zijn, die kunnen dus niet lezen. Die kunnen de woorden niet lezen. En toch zijn ze wel voortdurend met taal bezig, want communiceren, praten met elkaar is natuurlijk ook altijd taal. En als je in het woordenboek opzoekt 'taal': ‘taal is een systeem van klanken, letters en woorden en die worden gebruikt door mensen om elkaar dingen duidelijk te maken.’ Als jij niet kan lezen, dan kun je wel dat systeem van klanken en letters en woorden gebruiken. Want mensen die analfabeet zijn kunnen wel gewoon vertellen, kunnen wel dingen uitleggen, vinden wel de woorden voor wat ze nodig hebben. Wat ze willen gaan doen. Taal groeit. En taal is voortdurend in beweging. Er komen steeds nieuwe woorden bij. En er zijn ook woorden die verdwijnen. Er ontstaan ook allerlei nieuwe vormen van communicatie. Er is ook een computertaal. We hebben het ook wel eens over de lichaamstaal. Maar als er helemaal geen taal meer zou zijn, volgens mij zouden dan alle, bijna alle beroepen niet meer bestaan. Net zoals dat als er geen internet...