Aflevering Aflevering 37: Eisinga's Planetarium

Voor aflevering 37 verwelkomen we wetenschapshistoricus dr. Arjen Dijkstra. Met hem gaan we in gesprek over zijn boek ‘De Hemelbouwer: een biografie van Eise Eisinga’ (Uitgeverij Noordboek 2021). Arjen is werkzaam als directeur van het universiteitsmuseum van de Rijksuniversiteit Groningen. Jarenlang deed hij naast zijn vaste baan onderzoek naar de wereldberoemde planetarium- of hemelbouwer: Eise Eisinga (1744-1828). Dit resulteerde in een zeer lezenswaardige biografie. In ‘De hemelbouwer’ vertelt Arjen niet alleen over de levenswandel van de Friese wolkammer. Hij plaatst deze figuur op een veel groter doek, waarbij hij met fijne penseelstreken de filosofische, wetenschappelijke, politieke en economische ontwikkelingen schildert, in de overgang van de achttiende naar de negentiende eeuw. Daarmee plaatst Arjen Eise Eisinga in een lange traditie van gedenkwaardige Nederlandse instrumentenmakers en hun speelse fabricaties. Denk bijvoorbeeld aan Simon Stevin en zijn zeilwagen, Cornelis Drebbel en zijn duikboot maar ook aan Theo Jansen en zijn de strandbeesten. Zeven jaar lang werkt Eisinga tijdens zijn snipperuren aan een huiskamerplanetarium aangedreven door één slingeruurwerk. Na de afronding wordt zijn creatie wereldnieuws. In deze aflevering staan we stil bij het leven en werk van Eise Eisinga en de Friese verlichting. Timestamps: 00:00-01:46 – Introductie 01:46-04:15 – Een eerste kijkje in het planetarium en Franeker 04:15-11:31 – Arjens promotieonderzoek en praktische wiskunde in Franeker 11:31-20:01 – Wis- en sterrenkunde in Franeker 20:01-31:32 – Eisinga’s opvoeding en wolkammersbedrijf. 31:32-41:39 – Een schijnbare samenstand van planeten 41:39-52:56 – De bouw en de werking van Eisinga’s planetarium 52:56-01:01:00 – Orreries en andere planetaria 01:01:00-01:11:35 – De bekendheid van het planetarium: Van Swinden, buitenaardse wezens & beroemde bezoekers. 01:11:35-01:17:00 – Outro